Rzeszów

Największe miasto południowo-wschodniej Polski, stolica województwa podkarpackiego oraz centrum Rzeszowskiego Obszaru Metropolitarnego. Siedziba władz samorządowych i wojewódzkich, instytucji rządowych oraz sądowniczych. Stanowi centrum ekonomiczne, akademickie, kulturalne i rekreacyjne południowo-wschodniej Polski. Pełni funkcję ważnego ośrodka przemysłu lotniczego, informatycznego, chemicznego, handlowego, budowlanego i usługowego.

 

 

• W stolicy Podkarpacia mieszka blisko 220 tys. osób. Pod względem liczby studentów Rzeszów jest na pierwszym miejscu w Unii Europejskiej (na każdy 1000 mieszkańców przypada 353 studentów).
• Średnia wieku mieszkańców miasta to 39 lat, dlatego Rzeszów jest często nazywany miastem ludzi młodych. Rzeszów jest siedzibą Doliny Lotniczej – największego klastra lotniczego w Polsce, skupiającego ponad 150 firm z branży.

Rzeszów bogaty jest w liczne placówki kulturalne – kina, teatry, galerie sztuki i fotografii, domy kultury, muzea. W mieście i okolicy odbywają się imprezy kulturalne i sportowe, z których wiele ma charakter międzynarodowy. Szczególną renomę zyskały m.in.: Europejski Stadion Kultury – Wschód Kultury, Światowy Festiwal Polonijnych Zespołów Folklorystycznych odbywający się od 1969 roku co trzy lata, Międzynarodowy Festiwal Piosenki „Carpathia”, Święto Paniagi, Festiwal teatrów Ożywionej Formy „Maskarada” czy Festiwal „Źródła Pamięci: Kantor – Grotowski –Szajna”.

Do największych atrakcji turystycznych Rzeszowa zaliczyć można:

• Rynek z Ratuszem i studnią z XVII w. stanowiący centralny plac Starówki. Obecny Rynek odbiega nieco od pierwotnego XV-wiecznego wyglądu – tylko trzy pierzeje zabudowane są kamienicami, które w ciągu wieków ulegały przebudowom. Znajdują się w nich hotele, restauracje, kluby, puby, muzea, różne instytucje. Jedną z bardziej interesujących jest kamienica nr 19. Odkryte w podziemiach fragmenty ceglano-kamiennych murów i sklepień oraz ostrołukowych gotyckich nadproży, które można obejrzeć w Podziemnej Trasie Turystycznej, pozwalają datować początki powstania tego obiektu na przełom XV i XVI w.

 

 

• Podziemna Trasa Turystyczna, o długości 369 m, przebiega pod kamienicami i płytą Rynku. Obejmuje 25 piwnic i 15 korytarzy, sięgających 10 m w głąb ziemi, którym nadano nazwy odnoszące się do funkcji oraz do historii miasta. Można tu obejrzeć relikty średniowiecznych murów, ślady pożarów, pozostałości żelaznych krat i zawiasów, tajemne przejścia.
• Zamek Lubomirskich, którego budowę rozpoczął pod koniec XVI ówczesny właściciel Rzeszowa – Mikołaj Spytek Ligęza. W 2 poł. XVII w. Lubomirscy rozbudowali i otoczyli zamek kamiennym murem obronnym z bastionami. Obecny wygląd zawdzięcza ostatniej przebudowie na przełomie XIX i XX w. Obecnie w zamku mieści się Sąd Okręgowy.

 

 

Stropkov

Leży w północnej części wschodniej Słowacji, w dolinie rzeki Ondawy. Pod względem geomorfologicznym obszar Stropkowa jest częścią Beskidu Niskiego, mezoregionu Pogórze Ondawskie. Rzeźba grzbietu zewnętrznego Karpat jest typowo fliszowa, charakteryzująca się iłowcami oraz piaskowcem.

 

 

Okolice Stropkova są ważne w kontekście historii I i II wojny światowej. W miejscowości Veľkrop znajduje się największy cmentarz wojenny w Europie Środkowej z czasów I wojny światowej. Północny wschód Słowacji i niedaleka strefa nadgraniczna z Polską słynie jako region, w którym zachowało się wiele historycznych drewnianych kościółków. W powiecie znajduje się też znana na cały świat miejscowość Miková, z której pochodzą rodzice Andiego Warhola – założyciela PopArtu.

Najważniejszym zabytkiem powiatu jest gotyckie Sanktuarium Najświętszego Tela i Krwi Chrystusa z XIV wieku. Kościół oraz niedaleki dwór zbudowany w stylu gotyckim i renesansowym były częścią dawnego zamku w Stropkowie. Kolejnym ważnym zabytkiem jest klasztor franciszkanów z XVII wieku z ogrodem rajskim i drogą krzyżową. W południowej części miasta stoi budynek w stylu barokowym – Slúžnovský dom – niewiele dalej znajduje się zrekonstruowana kamienica mieszczańska z czasów secesji. W połowie XX wieku w mieście zbudowano cerkiew grekokatolicką św. Cyryla i Metodego w stylu bizantyjskim. W niedalekim Tisincu znajduje się znany cmentarz żydowski z XVIII wieku liczący ponad tysiąc kamieni nagrobnych (macew).

 

 

Dlaczego Rzeszów i Stropkov?

Miasta leżące na pograniczu polsko-słowackim łączy potencjał zabytków i terytorialna podległość z okresu wpływów Monarchii Austro-Węgierskiej (Stropkov leżał w granicach administracyjnych Węgier, Rzeszów natomiast znajdował się na obszarze Galicji pod zaborem austriackim). Historyczne władze obu miast zobligowane były na mocy patentu lutowego z 1861 r. do zapewnienia armii austriackiej, a potem austro-węgierskiej kwater poprzez m.in. budowę koszar, magazynów, arsenałów, placów ćwiczeń, modernizację twierdz, rozbudowę infrastruktury komunikacyjnej dróg i kolei. Inwestycje te kształtowały wizerunek miast i ich architekturę. Powstałe wówczas kompleksy militarno-koszarowe wpisały się na stałe w zabudowę miast obszaru polsko-słowackiego pogranicza, tworząc obecny potencjał dziedzictwa kulturowego. Obecność armii austro-węgierskiej spajała tereny pomiędzy Rzeszowem i Stropkovem, o czym w sposób najbardziej widoczny świadczy powstały wówczas szlak komunikacyjny zwany potocznie „Józefinką”.

 

 

Pogranicze polsko-słowackie bogate jest zatem w pamiątki z czasów austro-węgierskich. W wielu miejscowościach zwracają uwagę zabytki architektury, takie jak obiekty wojskowe (koszary, mocnienia), infrastruktura komunikacyjna (dworce kolejowe) i budownictwo cywilne (budynki administracji, sądy).

Podążając ich śladem z Rzeszowa do Stropkova, odtwarzamy historyczny szlak komunikacyjny „Józefinka”, który stał się inspiracją dla Gminy Miasto Rzeszów (lidera projektu) i Miasta Stropkov (partnera projektu) do utworzenia nowego szlaku turystycznego w regionie – „Śladami Austro-Węgier”.